Τι είναι η Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας;
Ένας ορισμός που είναι κοινά αποδεκτός είναι ότι η ΟΔΠ είναι μια σοβαρή ψυχική νόσος ή κατάσταση που χαρακτηρίζεται από ένα τυπικό, επίμονο και δυσλειτουργικό σύμπλεγμα συμπτωμάτων. Αυτό το σύμπλεγμα φαίνεται να αποτελείται από τέσσερις βασικές ομάδες: αστάθεια στη ρύθμιση του συναισθήματος, δυσκολίες στον έλεγχο των παρορμήσεων, δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις και διαταραχή στην ταυτότητα του εαυτού.
Στο γενικό πληθυσμό η ΟΔΠ εμφανίζεται στο 1-2% του πληθυσμού. Οι αριθμοί αυτοί φυσικά μεταβάλλονται ανάλογα με την επιστημονική μεθοδολογία που χρησιμοποιείται στην εκάστοτε έρευνα και την χώρα στην οποία αυτή πραγματοποιείται.
Έχει υπολογιστεί ότι το 10% των ψυχιατρικών εξωτερικών ασθενών και το 15-20% των ασθενών που νοσηλεύονται σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή πάσχει και από ΟΔΠ
Η κατανομή ανάμεσα στα δύο φύλα είναι περίπου 70% γυναίκες προς 30% άντρες.
Τα διαγνωστικά κριτήρια της ΟΔΠ σε σχέση με τις μορφές απορρύθμισης
Συνύπαρξη με άλλες ψυχικές παθήσεις
Κατάθλιψη: Η κατάθλιψη είναι πιθανώς η συχνότερη ψυχική διαταραχή που συνυπάρχει με την ΟΔΠ. Έχει υπολογιστεί ότι περίπου το 41-83% των πασχόντων από ΟΔΠ έχει κάποια στιγμή στη ζωή του νοσήσει και από κατάθλιψη
Διπολική Διαταραχή: Έχει βρεθεί ότι 10-20% των πασχόντων με ΟΔΠ θα εμφανίσει διπολική διαταραχή κάποια στιγμή στη ζωή του. Το ποσοστό αυτό είναι πολύ ψηλότερο από την εμφάνιση της διπολικής διαταραχής στο γενικό πληθυσμό (2-3%)
Αγχώδεις Διαταραχές: Οι αγχώδεις διαταραχές είναι μία από τις πιο συχνές κατηγορίες ψυχικών διαταραχών που επηρεάζουν περίπου το 20% των ενηλίκων. Στην κατηγορία αυτή ανήκει η διαταραχή πανικού, η αγοραφοβία, η κοινωνική φοβία, η ειδική φοβία και η διαταραχή γενικευμένου άγχους. ΟΙ αγχώδεις διαταραχές είναι πολύ συχνές ανάμεσα στους πάσχοντες από ΟΔΠ. Περίπου το 84,8% των πασχόντων από ΟΔΠ θα διαγνωστούν ότι πάσχουν και από μια αγχώδη διαταραχή τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους
Εξαρτήσεις: Η κατάχρηση ή εξάρτηση είναι ιδιαίτερα συχνή σε πάσχοντες από ΟΔΠ. Οι μελέτες που έχουν γίνει έδειξαν ότι περίπου το 14-72% των πασχόντων θα εμφανίζει κατά τη διάρκεια του ζωή του κάποια μορφή εξάρτησης.. Μάλιστα οι εξαρτήσεις φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να παρατηρηθούν σε άνδρες πάρα σε γυναίκες πάσχοντες, τουλάχιστον στον πληθυσμό αυτών των πασχόντων που έχουν απευθυνθεί για θεραπεία. Αναφορικά με την ουσία προτίμησης, το αλκοόλ φαίνεται ότι είναι το πρώτο σε προτίμηση.
Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής: Η συνύπαρξη της ΟΔΠ με τις διαταραχές πρόσληψης τροφής είναι ιδιαίτερα συχνή κυρίως στην γυναίκες πάσχουσες. Έρευνες στις οποίες ασθενείς αξιολογήθηκαν μέσω διαγνωστικών συνεντεύξεων, αναφέρουν ότι 3% των ασθενών με ΟΔΠ παρουσιάζουν συννοσηρότητα με Ψυχογενή Ανορεξία περιοριστικού τύπου, ενώ τα ποσοστά αυτά για την Ψυχογενή Βουλιμία βρίσκονται στο 21% και για τη Διαταραχή Υπερφαγίας στο 9%.
Πορεία και Πρόγνωση
Τα περισσότερα δεδομένα που έχουμε μέχρι στιγμής δείχνουν ότι η συμπτωματολογία της ΟΔΠ με την πάροδο του χρόνου υποχωρεί. Μάλιστα σε σύγκριση με τις άλλες διαταραχές προσωπικότητας φαίνεται ότι η ΟΔΠ έχει τη μεγαλύτερη ευμεταβλητότητα στο χρόνο δηλαδή παρουσιάζει υφέσεις και εξάρσεις. Έχει βρεθεί ότι μέσα στα πρώτα 10 έτη παρακολούθησης το 78%-99% των ασθενών παρουσιάζει ύφεση (όχι πλήρη όμως) της συμπτωματολογίας της διαταραχής για τουλάχιστον 1-2 έτη.
Είναι ενδιαφέρον ότι δεν είναι όλα τα συμπτώματα της ΟΔΠ το ίδιο εύκολο να υποχωρήσουν με το χρόνο και τη θεραπεία. Η αυτοκαταστροφικότητα και η παρορμητική συμπεριφορά φαίνεται να υποχωρούν πιο εύκολα με το χρόνο και τη θεραπεία ενώ το αίσθημα κενού, οι δυσκολίες στην διαπροσωπικές σχέσεις, η μοναξιά, η ευαισθησία στην εμφάνιση δυσφορικών συναισθημάτων και ο φόβος της εγκατάλειψης είναι πιο ανθεκτικά στην απόσβεσή τους.
Έχουν βρεθεί διάφοροι παράγοντες που φαίνεται να επηρεάζουν αρνητικά ή θετικά την ανάρρωση από την ΟΔΠ. Η απουσία νοσηλειών, η παρουσία αυτοκαταστροφικών πράξεων κατά την πρώτη επαφή με τη θεραπεία, ο ψηλός δείκτης νοημοσύνης, η καλή λεκτική ικανότητα και η παρουσία στοιχείων εξωστρέφειας και ενδιαφέροντος για τους άλλους στην προσωπικότητα φαίνεται να αποτελούν θετικά στοιχεία για την πορεία της ανάρρωσης από την ΟΔΠ.
Το βιο-κοινωνικό μοντέλο για την αιτιοπαθογένεια της ΟΔΠ
Για την ΟΔΠ η Διαλεκτική Συμπεριφορική Θεραπεία εστιάζεται κυρίως στην απορρύθμιση του συναισθήματος που σύμφωνα με το βιοκοινωνικό μοντέλο είναι αποτέλεσμα του συνδυασμού της βιολογικής ευπάθειας του ατόμου με την έκθεσή του κατά την ανάπτυξή του σε κάποια μορφή απαξιωτικού περιβάλλοντος.
Η απορρύθμιση του συναισθήματος αποδίδεται στο συνδυασμό δύο παραγόντων:
α) Την αυξημένη συναισθηματική ευαλωτότητα του ασθενή που είναι πιθανόν να έχει περισσότερο βιολογικό χαρακτήρα. Με τον όρο συναισθηματική ευαλωτότητα εννοούμε ότι το άτομο παρουσιάζει υψηλή ευαισθησία στα ερεθίσματα, υψηλή συναισθηματική απαντητικότητα και αργή επιστροφή στην κατάσταση ηρεμίας.
β) Την σημαντική δυσκολία στην ρύθμιση των συναισθημάτων που σχετίζεται περισσότερο με το απαξιωτικό περιβάλλον. Με το όρο δυσκολία στην ρύθμιση του συναισθήματος εννοούμε ότι το άτομο παρουσιάζει δυσκολία στην παρατήρηση και περιγραφή του τι ακριβώς νιώθει, έντονη αποφυγή των δυσάρεστων ερεθισμάτων και αδυναμία να αποσπαστεί η προσοχή του από τα δυσάρεστα συναισθήματα.
Σύμφωνα με το βιοκοινωνικό μοντέλο δεν αρκεί το άτομο να είναι συναισθηματικά ευάλωτο για να εμφανίζει ΟΔΠ γιατί θα μπορούσε μέσα από το μεγάλωμά του να έχει διδαχτεί αποτελεσματικούς τρόπους για να ρυθμίζει το συναίσθημά του. Επίσης ισχύει και το αντίστροφο δηλαδή αν κάποιος έχει δυσκολία να ρυθμίζει το συναίσθημά του αυτό δεν οδηγεί αυτόματα σε ΟΔΠ γιατί θα μπορούσε να μην βιώνει τις συνέπειες της συναισθηματικής ευαλωτότητας δηλαδή να μην βιώνει έντονα συναισθήματα μεγάλης διάρκειας. Στην πραγματικότητα χρειάζονται και τα δύο για να εξηγηθεί η εμφάνιση της ΟΔΠ.